Cyfrowy Autyzm: Jak nowoczesne technologie kształtują dzieci i młodzież w erze cyfrowej?
Drodzy Rodzice,
Współczesna młodzież dorasta w zupełnie innych realiach niż te, które pamiętamy z własnych czasów. Internet, media społecznościowe, gry online i różnorodne aplikacje stały się integralną częścią życia dzieci i młodzieży, a ich rola w codziennej rutynie jest trudna do przecenienia. Jednak z tego technologicznego postępu płyną również niebezpieczeństwa, których często nie dostrzegamy na pierwszy rzut oka. W ostatnich latach zaczęto zauważać zjawisko, które zyskało miano „cyfrowego autyzmu”. Choć jest to termin nieco kontrowersyjny i nieznany jeszcze szeroko w literaturze fachowej coraz więcej pedagogów, psychologów i psychoterapeutów zwraca uwagę na rosnący problem, który dotyka dzieci i młodzież w wieku dorastania. Cyfrowy autyzm to stan, w którym młody człowiek staje się coraz bardziej odizolowany od rzeczywistego świata na rzecz świata wirtualnego, a jego zdolności do angażowania się w interakcje społeczne w rzeczywistości stają się coraz bardziej ograniczone.
Cyfrowy Świat – Zależność, która Dzieli
Właściwie nie ma wątpliwości, że młodsze pokolenia dorastają w całkowicie zanurzonej w technologii rzeczywistości. Internet, jak nigdy wcześniej, stał się głównym źródłem informacji, komunikacji i rozrywki. Jednak wraz z tym ogromnym dostępem do zasobów cyfrowych pojawiają się liczne wyzwania. Zjawisko cyfrowego autyzmu dotyczy właśnie tych dzieci, które zamiast uczestniczyć w pełni w życiu realnym coraz bardziej zanurzają się w świecie wirtualnym. Niestety, nie chodzi tu tylko o fascynację grami komputerowymi czy spędzaniem godzin na portalach społecznościowych, ale o głębszy problem – związany z całkowitą utratą zdolności do angażowania się w rzeczywiste interakcje społeczne. W tym kontekście Internet staje się dla młodych ludzi czymś więcej niż tylko narzędziem – staje się przestrzenią, w której czują się bezpiecznie, ale również izolują się od kontaktów twarzą w twarz.
Choć technologia i media społecznościowe w dużej mierze ułatwiają młodzieży kontakt ze światem prowadzą do problemów związanych z wycofaniem się z realnych relacji. Profesor Sherry Turkle, w swojej książce „Samotność w sieci” zauważyła, że młodsze pokolenie coraz częściej wybiera komunikację online zamiast angażować się w bezpośrednie rozmowy. Dzieci, które dorastają w takim środowisku zaczynają odczuwać trudności w budowaniu więzi emocjonalnych, które mają swoje źródło w autentycznych relacjach, takich jak rozmowy, wspólne zabawy, czy po prostu bycie obecnym „tu i teraz”. Sytuacja ta jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ młodzież, mimo bycia „online” przez większość swojego dnia, może doświadczać poczucia samotności gdyż brakuje jej prawdziwego kontaktu z drugim człowiekiem.
Mediacja Świata Cyfrowego a Zdolności Społeczne
Cyfrowy autyzm nie dotyczy jedynie dzieci, które spędzają kilka godzin dziennie na grach komputerowych lecz także tych, którzy intensywnie korzystają z mediów społecznościowych. Należy pamiętać, że nie każda forma aktywności w Internecie jest szkodliwa ale w przypadku młodych ludzi może prowadzić do rozwinięcia problemów związanych z relacjami interpersonalnymi. Dzieci i nastolatki, które bardziej angażują się w komunikację wirtualną niż w rozmowy w realnym świecie mogą mieć trudności z rozpoznaniem emocji innych osób, co w dłuższej perspektywie prowadzi do deficytów w rozwoju emocjonalnym i społecznym. Zdolność do wyczuwania subtelnych sygnałów niewerbalnych, takich jak mimika twarzy, gesty, ton głosu – to umiejętności, które rozwijają się w interakcjach twarzą w twarz, a ich brak w świecie cyfrowym prowadzi do wypaczenia rzeczywistego obrazu relacji międzyludzkich. To zjawisko stało się coraz bardziej widoczne wśród dzieci, które dorastają w erze cyfrowej.
Aby zrozumieć, jak media społecznościowe wpływają na dzieci warto sięgnąć po wyniki badań, które wskazują na korelację między intensywnym korzystaniem z takich mediów a poczuciem izolacji, lękami i depresją. Zjawisko to dotyczy zwłaszcza nastolatków, którzy w cyberprzestrzeni często mierzą się z presją bycia „idealnym” – co prowadzi do zaniżonego poczucia własnej wartości i może skutkować problemami emocjonalnymi. Kuss i Griffiths (2017) podkreślają, że uzależnienie od mediów społecznościowych i nadmierna aktywność online w wielu przypadkach skutkują trudnościami w rozwijaniu umiejętności społecznych i rozwiązywaniu konfliktów w realnym życiu.
Początek Cyfrowego Autyzmu: Jak Rodzice Mogą Zauważyć Problemy?
Cyfrowy autyzm staje się zjawiskiem, które rozwija się powoli i często jest niedostrzegane przez rodziców. Z początku technologia jest narzędziem pomocniczym, wspierającym naukę, rozwój pasji, czy budowanie więzi w kręgu rówieśników. Z czasem może stać się jedynym medium komunikacji, w którym dziecko czuje się komfortowo. Symptomy cyfrowego autyzmu często obejmują:
- izolację społeczną: dziecko, które spędza coraz więcej czasu w sieci może zaczynać unikać spotkań z rówieśnikami w realnym świecie,
- problemy z komunikacją: dzieci uzależnione od mediów społecznościowych mogą mieć trudności z prowadzeniem rozmów twarzą w twarz, a ich umiejętność wyrażania emocji jest często ograniczona,
- brak koncentracji: nadmierne korzystanie z technologii może prowadzić do problemów z koncentracją i zdolnością do angażowania się w zadania wymagające dłuższej uwagi.
Rodzice powinni również zwracać uwagę na zmiany w zachowaniu dziecka, takie jak wycofanie się, częste korzystanie z mediów cyfrowych w samotności, a także zmniejszoną chęć angażowania się w aktywności offline.
Jak Pomóc Dzieciom?
Pomoc w przypadku zjawiska cyfrowego autyzmu polega przede wszystkim na stworzeniu odpowiednich granic i promowaniu zdrowych nawyków w korzystaniu z technologii. Ważne jest by dzieci miały czas na zabawy offline, rozmowy twarzą w twarz, a także na rozwijanie umiejętności, które nie są związane z ekranem. Przykładem może być organizowanie wspólnych rodzinnych aktywności, które zachęcają do interakcji z rówieśnikami czy dorosłymi. Bardzo ważne jest także aby rodzice byli świadomi wpływu jaki technologia ma na ich dzieci oraz sami dawali dobry przykład ograniczając czas spędzany w Internecie.
Z kolei edukacja cyfrowa, czyli nauka odpowiedzialnego korzystania z technologii, ma kluczowe znaczenie. Warto rozmawiać z dziećmi o zagrożeniach związanych z nadmiernym korzystaniem z sieci, o tym, jak dbać o swoją prywatność online i jakie emocje mogą towarzyszyć nadmiernemu spędzaniu czasu w wirtualnym świecie.
Podsumowując cyfrowy autyzm to jedno z wielu wyzwań, przed którymi stoją rodzice i pedagodzy w dobie cyfryzacji. Współczesna technologia, choć niesie ze sobą wiele korzyści, wiąże się również z ryzykiem, które może prowadzić do zjawisk społecznej izolacji i trudności w rozwoju emocjonalnym. Kluczem do rozwiązania tego problemu jest równowaga: zapewnienie dzieciom zdrowych nawyków w korzystaniu z technologii oraz promowanie realnych interakcji społecznych. Odpowiedzialność za ten proces spoczywa na nas dorosłych, którzy muszą wskazywać młodemu pokoleniu jak odnaleźć się w świecie, który łączy wirtualną rzeczywistość z tym, co rzeczywiste, pełne, i głęboko ludzkie.
Literatura:
- Turkle, S. (2011). Samotność w sieci. Jak technologia zmienia nasze życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2017). Social Networking Sites and Addiction: Ten Lessons Learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(3), 311.
- Bukała, W. (2018). Uzależnienia cyfrowe. Teoria, diagnostyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
- Wójcik, M. (2016). Cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży: zagrożenie czy tylko chwilowa moda? Kraków: Wydawnictwo UJ.
Czajka, K. (2019). Technologie cyfrowe a rozwój dziecka: wyzwania i zagrożenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opracowała : Agnieszka Nowak